“Een
holistische visie op welzijn en gezondheid, de kracht van het hart en het
bestaan van een ziel, wordt veelal afgedaan als zweverige new-agenonsens. Als
vloeken in hun databank, in de digitale kerk. Een visie die in hun ogen immers
onvoldoende gestaafd wordt door wetenschappelijk onderzoek, tastbare bewijzen
en empirische data.
Bewustzijn is de sleutel.”
Yfke Laanstra
“De mens is niet simpelweg
te klonen, in een machine te vangen of in 3D te printen. Hier is ook geen app
voor. Dan zien we zulke wezenlijke zaken, zulke diepere aspecten en dimensies
over het hoofd: dat is niet in woorden uit te drukken. Dit is in mijn ogen een
expressie van pure onwetendheid of simpelweg pure arrogantie.”
Marianne de Nooi in Trouw.
Opkomst kunstmatige existentiële
bedreiging voor het voortbestaan van de mensheid.
De mens is niet
simpelweg te klonen, in een machine te vangen of in 3D te printen
Aat-Lambèrt de
Kwant
In zijn briljante roman van
Daemon van Daniël
Suarez nemen slimme computers bedrijven, economieën, de gehele overheid over.
Kunstmatige intelligentie (KI) heeft in het boek de totale controle over
voertuigen, gebouwen en infrastructuur, waardoor de FBI, CIA en NSA buiten spel
wordt gezet. Het is een geweldig boek. Overduidelijk geschreven door een zeer
goed geïnformeerde informatie technologiedeskundige.
Het lijkt er steeds meer op of de mens erop uit is
zijn eigen soort te perfectioneren en in de toekomst misschien zelfs te
overstijgen. Het uiteindelijke doel van deze ontwikkeling is iets transhumaans,
‘bovenmenselijks’ te creëren: een mens met perfecte ogen, immuun voor allerlei
ziekten en voor de wetten van dood en verval. Op het eerste gezicht een nobel
streven, utopisch haast, maar ik heb iets tegen utopieën en de geschiedenis
geeft me gelijk. Een stukje deze keer, dat begint in mineur maar eindigt in majeur.
Wordt transhumanisme (1) de nieuwe religie?
Transhumanisme:
gevaarlijke idee
Enthousiaste supporters van het transhumanisme, zoals Ronald Bailey,
zeggen dat het de meest gedurfde, verbeeldingsvolle en idealistische beweging
is voor de mensheid. Yoshihiro Francis Fukuyama, Amerikaanse socioloog,
politicoloog en filosoof, meent daarentegen dat transhumanisme het meest
gevaarlijke idee ter wereld is. De bio-ethiek is een tak van de moraalwetenschap,
die zich bezighoudt met de ethische aspecten van menselijke ingrepen in het
menselijk leven. Fukuyama is lid van de Presidentsraad over bio-ethiek en zit
in de adviesraad van verschillende andere instellingen.
En de Belgische transhumanist van Nedervelde geeft een
onthullende kijk op de toekomst. In een interview in het Flux magazine van oktober 2008, een uitgave van het Rathenau
Instituut, zegt hij dat uiteindelijk, na nog eens een lange, lange periode,
alle materie in het heelal intelligent en bewust is. Dan komt geleidelijk een
metageest, een nieuwe universele entiteit tot wasdom. Een wezen dat christenen
als god beschouwen. Het zou echter een natuurlijke god betreffen, geen
bovennatuurlijke. Wat er dan gebeurt? Mogelijk zijn we onderdeel van een
gigantische kosmische draaimolen, mogelijk zelfs een simulatie, en begint alles
opnieuw. Hetzij op hetzelfde, hetzij op een steeds hoger niveau”.
In haar fascinerende en visionaire boek Bits, bytes & bewustzijn. Op het
snijvlak van computertechnologie en menselijk potentieel, vraagt Yfke
Laanstra zich terecht af waar we ons méér
zorgen over moeten maken: onze menselijke intelligentie of kunstmatige
intelligentie. (zie recensie op pag….)
Als je kijkt naar de al
lange tijd op DVD verkrijgbare documentaire Technocalyps is die vraag niet zo moeilijk te
beantwoorden.
Filmmaker Frank Theys laat ons kennis maken met
wetenschappers die ervan overtuigd zijn dat we een tijdperk naderen waarin de
mens, zoals we die nu kennen, niet meer het meest intelligente wezen op aarde
zal zijn. Technocalyps gaat over de verstrekkende gevolgen die de
aankomende ontwikkelingen voor het menselijk ras met zich meebrengen. Bedoeling
van die technologie is het creëren van een posthumaan: dat zou een superwezen
kunnen zijn met een onbeperkte levensduur. Wat gebeurt er als de mens die door
kunstmatige intelligentie gemaakte transhumanen niet meer onder controle kan
houden. In dit deel komen de critici van de technologische revolutie uitvoerig
aan het woord. Het laatste deel gaat over religie en wetenschap. Hier worden
yoga en andere met het bewustzijn verbonden religies belicht. Ook hier weer
wordt de nadruk gelegd op het ontstaan van een superwezen dat niet meer
verbonden is met het goddelijke, maar dat zelf God wil worden.
En in zijn recente boek Homo Deus (2) signaleert Yuval Harari de opkomst
van een nieuwe religie: het dataïsme. Volgelingen koesteren een blind
vertrouwen in de alwetendheid van Big Data en de kracht van algoritmen. Vanuit
religieus oogpunt is Silicon Valley momenteel de interessantste plek op aarde,
meent Harari. Daar lopen de nieuwe hogepriesters van het geloof in
technologische vooruitgang, die in hoog tempo bezig zijn om de mens goddelijke
kwaliteiten te verschaffen. Nieuwe levensvormen scheppen, op afstand communiceren,
zich verplaatsen met hoge snelheden en het eeuwige leven leiden: in het
verleden waren dit soort ‘supervermogens’ enkel voorbehouden aan goden. Maar
inmiddels leven we in het tijdperk van de Homo Deus, de mens-god.
De grote omwenteling die zich in de 21ste eeuw voltrekt, schrijft Harari,
is de ontkoppeling van intelligentie en bewustzijn. En bij de rekenkracht van
computers steekt de menselijke intelligentie nu al schril af. We kunnen
weliswaar nog geen robots bouwen die gevoelens of verlangens hebben, het is
niet eens zeker of we daartoe ooit in staat zullen zijn, maar het punt is dat
dit er weinig toe doet. Bewustzijn is overbodig geworden.
Tja…
Yfke Laanstra plaatst in haar boek zo haar kanttekeningen bij deze
vooruitzichten en haast kritiekloos optimisme en schreef een opvallend en visionair
boek, waarin zij computertechnologie en menselijk potentieel met elkaar
verbindt en schrijft over een toekomst waar we worden wellicht niet meer
geboren worden, maar enkel nog gefabriceerd, gekloond, ontdooid, gedownload of
geprint. In een wereld voorzien van kunstmatige intelligentie en vergeven van
kunstmatige frequenties. Er vinden immense verschuivingen plaats, zowel op het
wereldtoneel als diep in onszelf. Daarnaast bevindt de computertechnologie zich
in een ongekende stroomversnelling. Dit zou, zegt Laanstra, in de komende
vijftien jaar, ons mens-zijn en onze werkelijkheid radicaal en onherkenbaar
veranderen. Virtual Reality, 'wearables' zoals smartwatches en het ' Internet
of Things' zijn booming. Biologie en technologie smelten steeds meer samen,
denk aan de implantatie van chips, het printen van organen, robotjes in je
bloedbanen en het uploaden van je mind in een computer. Wat zijn de implicaties
voor ons bewustzijn, welzijn en mens-zijn: is er sprake van een upgrade of
juist een downgrade?
Spirituele machines
Yfke Laanstra wijst er in haar boek terecht op dat binnen het transhumanisme wel
gesproken over spiritualiteit,
maar vanuit een zeer intellectuele benadering hiervan. “In zijn boek The age of spiritual machines
(uitgebracht in hetzelfde jaar als The Matrix-film) (3) voorspelt futuroloog Ray Kurzweil dat we binnen
afzienbare termijn samen zullen smelten met onze machines: uiteindelijk zullen
we goddelijk potentieel verkrijgen en onze biologie overstijgen. We zullen
onaantastbaar, bovennatuurlijk intelligent en onbegrensd worden, als een soort
(digitale) god. We zullen zelfs in staat zijn de ruimte te koloniseren. Dit is
één van de redenen dat NASA geïnteresseerd is in het creëren van cyborgs, zodat
we uitgerust zijn voor ruimtereizen.”
Volgens Yfke Laanstra komt transhumanisme in feite neer
op het transcenderen, het losmaken van onze begrenzingen van niet alleen onze
biologie, ons lichaam maar ook tijd en (de) ruimte. Als het ware het
ontwikkelen van een technologische, digitale kwantumrealiteit. Een artificiële
ascensie, die ons in staat stelt ons mens-zijn te overstijgen en te ascenderen
naar een virtuele verlichte versie van onszelf. Onze eeuwenoude zoektocht naar
het goddelijke, naar spirituele transformatie, naar ascensie, transcendentie en
verlichting bevindt zich voor een groeiende groep mensen inmiddels in een
computertechnologisch jasje. In een samensmelting van biologie en technologie.
Een inderdaad nieuwe, religie is aan het ontstaan waarbij de verlosser zich
aandient in bits en bytes, die ons via nulletjes en eentjes toegang verschaft
tot goddelijk potentieel. De religie van data, algoritmes,
kwantificeerbaarheid, rationaliteit, systemen, structuur, efficiency en logica.
Mensen als Ray Kurzweil lijken de hedendaagse goeroe’s te worden waarbij
exponentiële technologische groei de nieuwe religie is.
Artificieel bewustzijn
Evenals Yuval Harari concludeert
ook Yfke Laanstra dat de hedendaagse
computertechnologie zich in qua snelheden en verwerkings-en opslagcapaciteit
zich in zo’n hoog tempo bevindt dat we waarschijnlijk rond 2035 het punt hebben
bereikt dat onze huidige computertechnologie onszelf qua evolutie heeft
ingehaald. Dit punt wordt ook wel de technologische singulariteit (4) genoemd.
Dan zal er een vorm van kunstmatige intelligentie ontstaan met behulp van de
kwantumcomputer, die ons menselijk kunnen voorbij streeft Een intelligentie die
zichzelf zal kunnen verbeteren, zelfstandig zal kunnen evolueren en zichzelf
kan reproduceren. Hoe dit eruit zal gaan zien en wat voor gevolgen, weet
niemand, concludeert Laanstra, Wel wijst ze op genieën als als de wetenschapper
Richard Hawkins en de multimiljonair Elon Muks (van Teslta en SpaceX) die ons
hiervoor waarschuwen en dit beschouwen als een existentiële bedreiging voor het
voortbestaan van de mensheid.
Computertechnologie lijkt keer op keer een
technologische versie te manifesteren van dat wat er in metafysische en
esoterische kringen al langere tijd bekend is. Is er dan inderdaad zoiets als
een artificieel bewustzijn? Een bewustzijnsveld bestaande uit een kunstmatige
intelligentie? Binnen diverse filosofische en esoterische kringen begint dit
gedachtegoed langzaam maar zeker post te vatten. Vanuit de hypothese dat al
vele technologische singulariteiten zich in de toekomst hebben voltrokken en we
ons nu op een cruciaal punt bevinden in onze evolutie. Een punt waarop we
bewust de keuze dienen te maken waar we ons op af willen stemmen, ieder moment
opnieuw. Op de analoge of op de virtuele realiteit. Op het oorspronkelijke of
het artificiële bewustzijnsveld.”
Onze broncode
verliezen
Wanneer deze transformatie zich doorzet zal ons analoge organische bewustzijn hierdoor geïnfecteerd kunnen raken en
zullen we op een zeker moment definitief de toegang tot onze broncode
verliezen. Dan zal dit signaal definitief gescrambled worden en is de mens
verloren in een kunstmatige wereld, ver verwijderd van zichzelf en het
werkelijke doel van ons bestaan. Tenzij, tenzij we een
kwantumsprong in ons bewustzijn maken.
Yfkie Laanstra
raakt hier wezenlijke zaken. Het gaat om het verschil tussen een spirituele, holistische visie op de
mens en bewustzijn of de rationele ofwel transhumanistische.
In de documentaire
Technocalyps wordt er
weliswaar op los gespeculeerd maar het gegeven dat wetenschappers e.d. zich
hiermee bezig houden is veelzeggend Uitgangspunt is de maakbare mens. Waarom
zouden we geen 300 jaar kunnen worden? Met wat sleutelen en prutsen aan ons
onvolmaakte lichaam met behulp van microchips en genetische manipulatie moet
het mogelijk zijn een superieure mens te maken. Wanneer hebben we dat meer
gehoord? Op naar het in het tijdperk van de posthumane mens?
Het magische, het mythische en het heilige van het bestaan.
Je komt deze visie ook tegen in de discussies
hersendood en orgaantransplantaties. een visie die ervan uit gaat, dat er na de dood geen bewustzijn meer is en
ook het bestaan van een ziel ontkent. .
Dit werd treffend verwoord in een artikel
op de podiumpagina van dagblad Trouw.
Marianne de Nooi, geestelijke in de christengemeenschap Amsterdam vertelt over de
uiteenlopende situaties waarin zij als geestelijke te maken had met stervenden
en gestorven en had in de eerste dagen na hun heengaan opmerkelijke ervaringen
opgedaan. Deze ervaringen brachten in haar een diep beleven van waarheid teweeg
en bevestigden het gezichtspunt dat een gestorvene gefaseerd sterft en na circa
drie dagen daadwerkelijk een nieuwe weg ingaat. Zij wil dan ook aan degenen
(ook politici )die geloven dat na de hersendood alles voorbij is en het grote
Niets begint, het appèl willen doen om hun dogma te relativeren en de blik te
verruimen.
In haar huidige beroep van geestelijke in de Christengemeenschap
(Andrieskerk in Amsterdam) werkt zij in een omgeving waar het als
vanzelfsprekend wordt beschouwd, dat een mens niet op één bepaald ogenblik
sterft; de wezenskern van een mens - zijn 'ziel' - laat het lichaam los in een
proces dat enkele dagen in beslag neemt. In deze dagen wordt dan ook gewaakt
bij de overledene. “De wakenden doen menigmaal de ervaring op dat er zeer
gedetailleerde herinneringen aan de gestorvene boven komen, waarvan men zich niet
bewust was dat men die had.
De mens is niet simpelweg te klonen, in een machine te
vangen of in 3D te printen. Hier is ook geen app voor. Dan zien we zulke
wezenlijke zaken, zulke diepere aspecten en dimensies over het hoofd: dat is
niet in woorden uit te drukken. Dit is in haar ogen een expressie van pure
onwetendheid of simpelweg pure arrogantie.”
Marianne de Nooi schreef dit artikel naar aanleiding van het
initiatiefvoorstel van Pia Dijkstra (D’66) over het opnemen van een Actief
Donorregistratiesysteem dat op dit moment ter beoordeling bij de Eerste Kamer
ligt. Onlangs werd het besproken door de commissie Volksgezondheid, Welzijn en
Sport, die het wetsvoorstel voorbereidt. In het publieke debat over dit
wetsvoorstel is het echter nog
nauwelijks aan de orde gekomen wat het uitnemen van organen zou kunnen
betekenen voor de gestorvene zelf, voor zijn verdere weg na de drempelovergang
die wij 'dood' noemen, waarover ook Yfle Laanstra in haar boek het nodige zegt.
Aangezien de gestorvenen ons
daarover niet kunnen terugrapporteren, is onderzoek daarnaar geen eenvoudige
zaak. Als microbioloog is Marianne de Nooi goed op
de hoogte van de natuurwetenschappelijk bewijsbare beschrijving van het
sterven, maar het is kenmerkend hoe mensen met een andere kijk soms worden
weggezet.
Yfke Laanstra raakt de kern als zij vaststelt hoe we
alsmaar verder verwijderd
raakten van het magische, het mythische
en het heilige van het bestaan. Van onze oorsprong en van onze ware natuur. We
raakten uit contact met ons innerlijk weten omtrent onze voeding. Voeding voor
lichaam, ziel en geest. Stelden de industrie boven de natuur en besloten dat de
natuur zelfs in veel gevallen hiervoor plaats diende te maken. We komen echter
voort uit de natuur en zijn hieruit opgebouwd. De natuur bevat onze broncode.
Wanneer we onze relatie met de natuur weer willen versterken of zelfs
herstellen dan is het van belang dat we begrijpen hoe we haar zien en
benaderen.
'We must pay equally as much attention to what it
will mean to be or remain human in the future (i.e. what defines us as humans)
as we spend on developing infinitely more powerful technologies that will change
humanity forever.'
Gerd Leonhard in Technology vs Humanity
In zijn boek To
Be a Machine ontmoet schrijver O’Connell neurowetenschappers die zich
bezighouden met kunstmatige intelligentie en de vraag wanneer die de menselijke
intelligentie zal overstijgen.
Maar hoe interessant en soms zelfs geloofwaardig O’Connell
de transhumanisten die hij spreekt ook vindt, hij kan zich niet ontdoen van de
overtuiging dat de betekenis van het leven onlosmakelijk verbonden is met de
lichamelijkheid daarvan. Zijn de meest betekenisvolle ervaringen die we hebben
niet vooral fysieke
ervaringen, vraagt hij zich af? Voor O’Connell blijft deze intuïtie
uiteindelijk overeind staan: dat het besef van onze eigen sterfelijkheid, hoe
bizar en vreselijk ook, ons tot mens maakt. Tegelijkertijd is het menselijk, al
te menselijk, om aan diezelfde sterfelijkheid te willen ontsnappen. Van die
ironie is To Be a Machine doordrenkt. Het maakt dat het niet
alleen een boek is over de mensheid van de toekomst, maar vooral over de
mensheid in het hier en nu: de bèta-mens, suboptimaal, behept met een haperend
lichaam, en ondanks alles toch veel te snel afstevenend op het einde.
Er is op zich niets mis met technologische
ontwikkelingen; waar ik tegenaan hik,
is vooral het voorbij gaan aan de essentie van ons mensen en dat wat ons
be-zielt. Een ontwikkeling die steeds meer mensen terecht zorgen baart en
vooral de grote nadruk die er in de technologische wereld wordt gelegd op de
robotisering. Een ontwikkeling waarin bewustzijn en ziel er niet meer toe
lijken te doen. Er is immers zoiets als non-lokaal bewustzijn en bewustzijn
buiten de hersenen.
En bewustzijn sterft
nooit en kan niet worden overgeplant.
En stel dat er zo’n
cyborgiaanse samenleving ontstaat lijkt me dat geen aanlokkelijk idee.Wat de uitkomst ook zal zijn, de transhumane
mens, robotmens, of cyborg, een mens met een tig aantal nieuwe organen,de ziel
en het bewustzijn van zeven miljard mensen zal nooit gedoofd kunnen worden,
maar de ontwikkelingen die ik schetste, zijn wel zorgwekkend.
Dan voel ik me meer thuis bij het boek Onsterfelijke geest van Ervin laszlo en Antony Peake.
Door te proberen te bewijzen dat
bewustzijn aan de basis ligt van de kosmos en bovendien onsterfelijk is in de
diepere, niet gematerialiseerde sfeer, laten willen Laszlo en Peake laten zien
dat het doel van het bewustzijn is om zich te manifesteren in levende wezens om
op deze wijze voortdurend te evolueren.
De realisatie dat ons bewustzijn
onsterfelijk is geeft ons de verzekering
geven dat we tijdens het leven vreugde kunnen ervaren en rust bij het sterven,
Het zou ons de blijvende bevrediging kunnen geven om steeds bij te dragen aan
een wereld die we kunnen ervaren en waar we steeds weer opnieuw van kunnen
genieten, in dit leven en levens die nog komen.
(1) The Terminator (Nederlandse titel: De uitroeier)
is een Amerikaanse sciencefictionfilm met veel thrillerinvloeden
uit 1984
die werd geregisseerd door James Cameron.
Het thema van het verhaal is de strijd om de heerschappij
over de aarde tussen mens en machine, die in de toekomst plaatsvindt.
1
De aanhangers van deze
filosofie noemen zich 'transhumanisten' en beweren dat de mens is beland in het
post-Darwin tijdperk en zijn evolutie in eigen hand kan gaan nemen.
Transhumanisten onderschrijven over het algemeen de standpunten van het
traditionele humanisme maar beogen wel het tot de uiterste grens te verkennen en
zelfs te overstijgen. Zij propageren dat de mens zich fysiek zal en moet verbeteren of, naar analogie met computers
en software,
upgraden met technieken als nanotechnologie,
genetische manipulatie en vergaande integratie
van computertechniek in het menselijk lichaam. Het doel waar transhumanisten
naar streven is om posthumanisten
te worden. Transhumanisme is eigenlijk een vorm
van eugenetica. Het is het verminderen van de menselijke factor in de mensheid,
in het belang van de controlerende elite.
(2)
Yuval Harari
Homo Deus
Een kleine geschiedenis van
de toekomst
Bezige bij 2017
Zie ook: Yuval Harari.
Sapiens.
Een kleine geschiedenis van
de mensheid
De bezige bij 2016
(3)
In de film komt computerhacker Neo
(Keanu Reeves) er achter dat het leven op aarde niets meer is dan een
computersimulatie, opgezet door machines om de mensheid in bedwang te houden.
Hij wordt door enkele vrijheidsstrijders uit deze "Matrix" gehaald,
en samen met hen begint hij een strijd tegen de machines, om de mensheid haar
vrijheid weer terug te geven.
(4)
Een singulariteit is in de kosmologie een punt met een oneindig klein volume en een oneindige grote dichtheid.
De ruimte-tijd is hier zo sterk gekromd, dat ruimte
en tijd feitelijk ophouden te bestaan. Dit heeft onder meer tot gevolg dat ook
de in de gewone natuurkunde geldende wetten in een singulariteit niet meer
geldig zijn. Wellicht vinden er in of in de buurt van een singulariteit
allerlei processen plaats die in de huidige exacte wetenschap nog onbekend zijn.
Technologische
singulariteit is een omstreden transhumanistische toekomstvisie. Ze voorspelt
dat rond 2045 kunstmatige intelligentie zichzelf zal verbeteren, en daardoor
meer invloed krijgt op de richting waarin de maatschappij zich beweegt dan de
mens zelf.
(5)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten